Toscead betweox fadungum "Rūna"

Fram Wikipǣdian
Content deleted Content added
Ġerihtode "sēo Fuþarc" tō "se Fuþarc", tōwrāt hwæt "ġeunornode" mǣnþ.
No edit summary
Líne 1: Líne 1:
'''Rūna''' sind [[Bōcstæf|stafas]] þe man brēac tō wrītenne þā [[Germanisca sprǣca|Germanisċan sprǣca]]. Þæt word "rūn" ne tōwrītt ā āne wrītwīsan oþþe stæfrēawe, ac maniġe. Ealle "rūnisċe alphabēta" (alphabētum = [[Lǣden|Lǣden]]; ''stæfrēaw, ābēcēdē'', for þǣm [[Crēacisc sprǣc|Grēciscan]] stafum '''α''' ἄλφα ''álpha'' and '''β''' βῆτα ''bēta'') sind þǣm '''[[Ieldra Fuþark|Ieldran Fuþarc]]''' (oþþe "Fuþark") ċildru; swā swā "alphabēta" and "[[fuþorc]]" is þes nama worden for þǣm forman stafum in rēawe; ᚠ '''''f''''' ᚢ '''''u''''' ᚦ '''''þ''''' ᚨ '''''a''''' ᚱ '''''r''''' ᚲ '''''c/k'''''. Þone Fuþarc man brēac tō wrītenne þǣra Norþwestgermanisċan folca sprǣċa in þǣre [[Lēorednystīd|Lēorednystīde]]. Þā stafas in þǣm Ieldran Fuþarc sind:
'''Rūna''' sind [[Bōcstæf|stafas]] þe man brēac tō wrītenne þā [[Germanisca sprǣca|Germanisċan sprǣca]]. Þæt word "rūn" ne tōwrītt ā āne wrītwīsan oþþe stæfrēawe, ac maniġe. Ealle "rūnisċe alphabēta" (alphabētum = [[Lǣden|Lǣden]]; ''stæfrēaw, ābēcēdē'', for þǣm [[Crēacisc sprǣc|Grēciscan]] stafum '''α''' ἄλφα ''álpha'' and '''β''' βῆτα ''bēta'') sind þǣm '''[[Ieldra Fuþark|Ieldran Fuþarc]]''' (oþþe "Fuþark") ċildru; swā swā "alphabēta" and "[[fuþorc]]" is þes nama worden for þǣm forman stafum in rēawe; {{noc-inline|ᚠ '''''f''''' ᚢ '''''u''''' ᚦ '''''þ''''' ᚨ '''''a''''' ᚱ '''''r''''' ᚲ '''''c/k'''''}}. Þone Fuþarc man brēac tō wrītenne þǣra Norþwestgermanisċan folca sprǣċa in þǣre [[Lēorednystīd|Lēorednystīde]]. Þā stafas in þǣm Ieldran Fuþarc sind:


ᚠ ᚢ ᚦ ᚨ ᚱ ᚲ ᚷ ᚹ ᚺ ᚾ ᛁ ᛃ ᛈ ᛇ ᛉ ᛊ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛜ ᛞ ᛟ
{{noc|ᚠ ᚢ ᚦ ᚨ ᚱ ᚲ ᚷ ᚹ ᚺ ᚾ ᛁ ᛃ ᛈ ᛇ ᛉ ᛊ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛜ ᛞ ᛟ}}


Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:
Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:


f u þ a r k g w h n i j p ï z s t b e m l ŋ d o
{{noc|f u þ a r k g w h n i j p ï z s t b e m l ŋ d o}}


Þēos āclēaf hire sylf in folgenda:
Þēos āclēaf hire sylf in folgenda:
Líne 13: Líne 13:
Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for [[Ænglisc spræc|Ænglisċ]] and [[Fresisc sprǣc|Fresisċ]]. Hēo onstent on þām stafum:
Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for [[Ænglisc spræc|Ænglisċ]] and [[Fresisc sprǣc|Fresisċ]]. Hēo onstent on þām stafum:


ᚠ ᚢ ᚦ ᚩ ᚱ ᚳ ᚷ ᚹ ᚻ ᚾ ᛁ ᛄ ᛇ ᛈ ᛉ ᛋ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛝ ᛟ ᛞ ᚪ ᚫ ᚣ ᛡ ᛠ
{{noc|ᚠ ᚢ ᚦ ᚩ ᚱ ᚳ ᚷ ᚹ ᚻ ᚾ ᛁ ᛄ ᛇ ᛈ ᛉ ᛋ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛝ ᛟ ᛞ ᚪ ᚫ ᚣ ᛡ ᛠ}}


þe þus in Rōmisca stafas man mæġ bringan:
þe þus in Rōmisca stafas man mæġ bringan:


f u þ o r c g w h n i j eo p x s t b e m l ŋ œ d a æ y io ea
{{noc|f u þ o r c g w h n i j eo p x s t b e m l ŋ œ d a æ y io ea}}


Māran wīsdom mæġ man findan in þǣm [[Fuþorc|mæġenġewrite]] ymb þone fuþorc.
Māran wīsdom mæġ man findan in þǣm [[Fuþorc|mæġenġewrite]] ymb þone fuþorc.
Líne 25: Líne 25:
Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for [[Norðisc sprǣc|Ealdnorþisċ]], -[[Swēonisc sprǣc|Sweonisć]] and -[[Denisc sprǣc|Denisċ]].Hēo hæfde þrēo fāgodnyssa: þā Denisċan (lange), þā Swēonisċan (sċeort) and þā Hælsinglendisċan (nīwswēonisċ: ''Hälsingländska'').
Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for [[Norðisc sprǣc|Ealdnorþisċ]], -[[Swēonisc sprǣc|Sweonisć]] and -[[Denisc sprǣc|Denisċ]].Hēo hæfde þrēo fāgodnyssa: þā Denisċan (lange), þā Swēonisċan (sċeort) and þā Hælsinglendisċan (nīwswēonisċ: ''Hälsingländska'').


Þā '''Denisċan rūna''' sind: ᚠ ᚢ ᚦ ᚬ ᚱ ᚴ ᚼ ᚾ ᛁ ᛅ ᛋ ᛏ ᛒ ᛘ ᛚ ᛦ
Þā '''Denisċan rūna''' sind: {{noc-inline|ᚠ ᚢ ᚦ ᚬ ᚱ ᚴ ᚼ ᚾ ᛁ ᛅ ᛋ ᛏ ᛒ ᛘ ᛚ ᛦ}}


Þā '''Swēonisċan rūna''' sind: ᚠ ᚢ ᚦ ᚭ ᚱ ᚴ ᚽ ᚿ ᛁ ᛆ ᛌ ᛐ ᛓ ᛙ ᛚ ᛧ
Þā '''Swēonisċan rūna''' sind: {{noc-inline|ᚠ ᚢ ᚦ ᚭ ᚱ ᚴ ᚽ ᚿ ᛁ ᛆ ᛌ ᛐ ᛓ ᛙ ᛚ ᛧ}}


Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:
Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:


f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ
{{noc|f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ}}


ʀ tōwrītt hlȳd in Ealdnorþisċ, þe cymþ fram ealdgermanisċum "z". Hit mæġ þus wesan ǣniġ hlȳd abitwēonum ānum "z" and ānum "r"; in nīwran Ealdnorþisċ wurden ʀ and r ġefeallen in ānne hlȳd, r.
ʀ tōwrītt hlȳd in Ealdnorþisċ, þe cymþ fram ealdgermanisċum "z". Hit mæġ þus wesan ǣniġ hlȳd abitwēonum ānum "z" and ānum "r"; in nīwran Ealdnorþisċ wurden ʀ and r ġefeallen in ānne hlȳd, r.
Líne 39: Líne 39:
Þǣra rūna naman sind: ᚠ ''fé'', ᚢ ''úr,'' ᚦ ''þurs,'' ᚬ ''as/oss,'' ᚱ ''reið'', ᚴ ''kaun'', ᚼ ''hagall'', ᚾ ''nauðr,'' ᛁ ''ísa,'' ᛅ ''ár,'' ᛋ ''sól,'' ᛏ ''týr,'' ᛒ ''bjørk,'' ᛘ ''maðr'', ᛚ ''løgr'', ᛦ ''yr''. For þȳ þe, of þǣm Ieldran Fuþarc fēower and twēntiġum rūna, se Iyngra Fuþarc hæfþ ā sīextīene rūna (of þǣre ealdnorþisċan sprǣċe ''a ą æ e i o ø u y'' hæfþ se Fuþarc ā stafas for ''a, ą, i, u''!), Norþmann mōste wrītan maniġe hlȳda mid ānre rūne; ''f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ'' þus nis ġenōg tō tōwrītenne þā rūna. Fulre tōwrītung wǣre þus:
Þǣra rūna naman sind: ᚠ ''fé'', ᚢ ''úr,'' ᚦ ''þurs,'' ᚬ ''as/oss,'' ᚱ ''reið'', ᚴ ''kaun'', ᚼ ''hagall'', ᚾ ''nauðr,'' ᛁ ''ísa,'' ᛅ ''ár,'' ᛋ ''sól,'' ᛏ ''týr,'' ᛒ ''bjørk,'' ᛘ ''maðr'', ᛚ ''løgr'', ᛦ ''yr''. For þȳ þe, of þǣm Ieldran Fuþarc fēower and twēntiġum rūna, se Iyngra Fuþarc hæfþ ā sīextīene rūna (of þǣre ealdnorþisċan sprǣċe ''a ą æ e i o ø u y'' hæfþ se Fuþarc ā stafas for ''a, ą, i, u''!), Norþmann mōste wrītan maniġe hlȳda mid ānre rūne; ''f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ'' þus nis ġenōg tō tōwrītenne þā rūna. Fulre tōwrītung wǣre þus:


{{noc|
ᚠ f/v
ᚠ f/v


Líne 70: Líne 71:


ᛦ ʀ
ᛦ ʀ
}}


<nowiki>*</nowiki>ġeunornoda - "unornian"es ''participium perfectum'', sī "unornian" cræftword of þām ġesceaftum "unorne" and "-ian"
<nowiki>*</nowiki>ġeunornoda - "unornian"es ''participium perfectum'', sī "unornian" cræftword of þām ġesceaftum "unorne" and "-ian"

Edniwung fram 21:05, 10 Eastermonað 2019

Rūna sind stafas þe man brēac tō wrītenne þā Germanisċan sprǣca. Þæt word "rūn" ne tōwrītt ā āne wrītwīsan oþþe stæfrēawe, ac maniġe. Ealle "rūnisċe alphabēta" (alphabētum = Lǣden; stæfrēaw, ābēcēdē, for þǣm Grēciscan stafum α ἄλφα álpha and β βῆτα bēta) sind þǣm Ieldran Fuþarc (oþþe "Fuþark") ċildru; swā swā "alphabēta" and "fuþorc" is þes nama worden for þǣm forman stafum in rēawe; fuþarc/k. Þone Fuþarc man brēac tō wrītenne þǣra Norþwestgermanisċan folca sprǣċa in þǣre Lēorednystīde. Þā stafas in þǣm Ieldran Fuþarc sind:

ᚠ ᚢ ᚦ ᚨ ᚱ ᚲ ᚷ ᚹ ᚺ ᚾ ᛁ ᛃ ᛈ ᛇ ᛉ ᛊ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛜ ᛞ ᛟ

Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:

f u þ a r k g w h n i j p ï z s t b e m l ŋ d o

Þēos āclēaf hire sylf in folgenda:

Fuþorc

Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for Ænglisċ and Fresisċ. Hēo onstent on þām stafum:

ᚠ ᚢ ᚦ ᚩ ᚱ ᚳ ᚷ ᚹ ᚻ ᚾ ᛁ ᛄ ᛇ ᛈ ᛉ ᛋ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛝ ᛟ ᛞ ᚪ ᚫ ᚣ ᛡ ᛠ

þe þus in Rōmisca stafas man mæġ bringan:

f u þ o r c g w h n i j eo p x s t b e m l ŋ œ d a æ y io ea

Māran wīsdom mæġ man findan in þǣm mæġenġewrite ymb þone fuþorc.

Iyngra Fuþarc

Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for Ealdnorþisċ, -Sweonisć and -Denisċ.Hēo hæfde þrēo fāgodnyssa: þā Denisċan (lange), þā Swēonisċan (sċeort) and þā Hælsinglendisċan (nīwswēonisċ: Hälsingländska).

Þā Denisċan rūna sind: ᚠ ᚢ ᚦ ᚬ ᚱ ᚴ ᚼ ᚾ ᛁ ᛅ ᛋ ᛏ ᛒ ᛘ ᛚ ᛦ

Þā Swēonisċan rūna sind: ᚠ ᚢ ᚦ ᚭ ᚱ ᚴ ᚽ ᚿ ᛁ ᛆ ᛌ ᛐ ᛓ ᛙ ᛚ ᛧ

Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:

f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ

ʀ tōwrītt hlȳd in Ealdnorþisċ, þe cymþ fram ealdgermanisċum "z". Hit mæġ þus wesan ǣniġ hlȳd abitwēonum ānum "z" and ānum "r"; in nīwran Ealdnorþisċ wurden ʀ and r ġefeallen in ānne hlȳd, r.

Þā Hælsinglendisċan rūna þyncaþ ānum swā swā *ġeunornoda Swēonisċa rūna. Man mæġ ne wrītan þās rūna þurh circolwyrde, for þȳ þe nindon Unicode-stafas for him.

Þǣra rūna naman sind: ᚠ , ᚢ úr,þurs,as/oss,reið, ᚴ kaun, ᚼ hagall, ᚾ nauðr,ísa,ár,sól,týr,bjørk,maðr, ᛚ løgr, ᛦ yr. For þȳ þe, of þǣm Ieldran Fuþarc fēower and twēntiġum rūna, se Iyngra Fuþarc hæfþ ā sīextīene rūna (of þǣre ealdnorþisċan sprǣċe a ą æ e i o ø u y hæfþ se Fuþarc ā stafas for a, ą, i, u!), Norþmann mōste wrītan maniġe hlȳda mid ānre rūne; f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ þus nis ġenōg tō tōwrītenne þā rūna. Fulre tōwrītung wǣre þus:

ᚠ f/v

ᚢ u/w/y/o/ø

ᚦ þ/ð

ᚬ ą/o/æ

ᚱ r

ᚴ k/g

ᚼ h

ᚾ n

ᛁ i/e

ᛅ a/æ

ᛋ s

ᛏ t/d

ᛒ b/p

ᛘ m

ᛚ l

ᛦ ʀ

*ġeunornoda - "unornian"es participium perfectum, sī "unornian" cræftword of þām ġesceaftum "unorne" and "-ian"

end