Rūna

Fram Wikipǣdian

Rūna sind stafas þe man brēac tō wrītenne þā Germanisċan sprǣca. Þæt word "rūn" ne tōwrītt ā āne wrītwīsan oþþe stæfrēawe, ac maniġe. Ealle "rūnisċe alphabēta" (alphabētum = Lǣden; stæfrēaw, ābēcēdē, for þǣm Grēciscan stafum α ἄλφα álpha and β βῆτα bēta) sind þǣm Ieldran Fuþarc (oþþe "Fuþark") ċildru; swā swā "alphabēta" and "fuþorc" is þes nama worden for þǣm forman stafum in rēawe; fuþarc/k. Þone Fuþarc man brēac tō wrītenne þǣra Norþwestgermanisċan folca sprǣċa in þǣre Lēorednystīde. Þā stafas in þǣm Ieldran Fuþarc sind:

ᚠ ᚢ ᚦ ᚨ ᚱ ᚲ ᚷ ᚹ ᚺ ᚾ ᛁ ᛃ ᛈ ᛇ ᛉ ᛊ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛜ ᛞ ᛟ

Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:

f u þ a r k g w h n i j p ï z s t b e m l ŋ d o

Þēos āclēaf hire sylf in folgenda:

Fuþorc

Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for Ænglisċ and Fresisċ. Hēo onstent on þām stafum:

ᚠ ᚢ ᚦ ᚩ ᚱ ᚳ ᚷ ᚹ ᚻ ᚾ ᛁ ᛄ ᛇ ᛈ ᛉ ᛋ ᛏ ᛒ ᛖ ᛗ ᛚ ᛝ ᛟ ᛞ ᚪ ᚫ ᚣ ᛡ ᛠ

þe þus in Rōmisca stafas man mæġ bringan:

f u þ o r c g w h n i j eo p x s t b e m l ŋ œ d a æ y io ea

Māran wīsdom mæġ man findan in þǣm mæġenġewrite ymb þone fuþorc.

Iyngra Fuþarc

Þēos is sēo rūnisċe wrītwīse for Ealdnorþisċ, -Sweonisć and -Denisċ.Hēo hæfde þrēo fāgodnyssa: þā Denisċan (lange), þā Swēonisċan (sċeort) and þā Hælsinglendisċan (nīwswēonisċ: Hälsingländska).

Þā Denisċan rūna sind: ᚠ ᚢ ᚦ ᚬ ᚱ ᚴ ᚼ ᚾ ᛁ ᛅ ᛋ ᛏ ᛒ ᛘ ᛚ ᛦ

Þā Swēonisċan rūna sind: ᚠ ᚢ ᚦ ᚭ ᚱ ᚴ ᚽ ᚿ ᛁ ᛆ ᛌ ᛐ ᛓ ᛙ ᛚ ᛧ

Þās mæġ man in Rōmisċa stafas þus bringan:

f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ

ʀ tōwrītt hlȳd in Ealdnorþisċ, þe cymþ fram ealdgermanisċum "z". Hit mæġ þus wesan ǣniġ hlȳd abitwēonum ānum "z" and ānum "r"; in nīwran Ealdnorþisċ wurden ʀ and r ġefeallen in ānne hlȳd, r.

Þā Hælsinglendisċan rūna þyncaþ ānum swā swā *ġeunornoda Swēonisċa rūna. Man mæġ ne wrītan þās rūna þurh circolwyrde, for þȳ þe nindon Unicode-stafas for him.

Þǣra rūna naman sind: , ᚢ úr,þurs,as/oss,reið, ᚴ kaun, ᚼ hagall, ᚾ nauðr,ísa,ár,sól,týr,bjørk,maðr, ᛚ løgr, ᛦ yr. For þȳ þe, of þǣm Ieldran Fuþarc fēower and twēntiġum rūna, se Iyngra Fuþarc hæfþ ā sīextīene rūna (of þǣre ealdnorþisċan sprǣċe a ą æ e i o ø u y hæfþ se Fuþarc ā stafas for a, ą, i, u!), Norþmann mōste wrītan maniġe hlȳda mid ānre rūne; f u þ ą r k h n i a s t b m l ʀ þus nis ġenōg tō tōwrītenne þā rūna. Fulre tōwrītung wǣre þus:

ᚠ f/v

ᚢ u/w/y/o/ø

ᚦ þ/ð

ᚬ ą/o/æ

ᚱ r

ᚴ k/g

ᚼ h

ᚾ n

ᛁ i/e

ᛅ a/æ

ᛋ s

ᛏ t/d

ᛒ b/p

ᛘ m

ᛚ l

ᛦ ʀ

*ġeunornoda - "unornian"es participium perfectum, sī "unornian" cræftword of þām ġesceaftum "unorne" and "-ian"

end