Ænglisc spræc
| Ænglisc | |
|---|---|
| Cynnlicu endebyrdung |
|
| Sprǣce Begīemung | |
| ISO 639-2 | ang |
| ISO 639-3 | ang |
| ISO 639-6 | ango |
| IETF | ang |
| Glottolog | olde1238 |
| GOST 7.75–97 | ста 623 |
| Landscipe | |
 | |
 Ænglisc spræc Ƿikipǣdian | |
 Þis cyþþubox hæfþ Wikidata wihta | |
Ænglisc geþeode bið Westgermanisc geþeode on hwelc spræcon Engle swelce of 450 oþ 1150 gear. Ænglisc boccræft ætiewde on seofoþe gearhundred. Æfter Normandisce infare 1066 geares, Frencisc gewearð geþeode æþelnesse for oþrum gearhundredum and Ænglisc ongann wendan hrædlice to Middelænglisce.
Ænglisc geþeode aras fram spræcum Ængliscra and Seaxiscra landsetena fiftan gearhundredes. Ær on Englalande wæron Bryttisc and Læden geþeodu. Ænglisc hæfde feower spræca: Norþanhymbrisc, Miercisc, Centisc and Westseaxisc. Westseaxisc wearð heafodgereord Ængliscra gewrita, þeah þe andweard Ænglisc spræc aras of Miercisce and Scyttisc spræc aras of Norþanhymbrisce. Æfter wincinga tocyme, spræc norþernra and easternra landa wæs underþeoded mihte Deniscra spræca.
Ænglisc bið sum Angelfresisc geþeode, and hæfð Ealdfresisc and Ealdseaxisc to neahmægum. Swa swa oþru Ealdgermanisc geþeodu, Ænglisc is swiþe ungelic to Niwenglisce and unymbfangenlic to andweardum wordliendum.
Innan Ænglisce stæfcræfte naman, togeiecendlicu naman, binaman and word habbað fela gebigendlicra geendunga and fulfreo bið worda endebyrd. Ieldeste Ænglisce inawrittinge wæron runisce, ac of swelce seofoþan gearhundrede hie wurdon awended on Lædene stæfrofe.
Stær
[adihtan | adiht fruman]Ænglisc, geþeode seofon gearhundreda, wæs cwic and wendende fram Ængliscra and Seaxiscra ymbcerre on fifte gearhundred oð Normandisce glom endleftan gearhundredes. Nu heafodgerim Ængliscra worda is gesearod into timan miste, þeah þa þe oferbidon habbað mæstne dæl.
Boclar aras æfter cristnunge, þe gelamp on seofoþe gearhundred. Ieldest Ænglisc geweorc bið Cædmones ymen. Ær wæron rune, ac hie ne sindon fæste andgiete. Þonne eac Læden stæfrof wæs besett.
Þurh gegaderunge landa Ælfrædes Micles cyninges, geþeode gereces and gewrita gewearð Westseaxisc. He underwreþode lare on Ænglisc mid Lædene and wende sume geweorc him seolf. He eac onbryrde æþele anfealdre gerecednesse.
Lætre gewrita gesettung aras æfter Æþelwold, Wintanceastre biscop, and wæs gefolgod oþrum writerum. Seo gesettung heolde oð Frencisce menn, þa Ænglisc blann wesan geþeode boclare.
Man mæg todælan stær Ænglisces on:
- Foreænglisc (450 oð 650). Her næron nane gewritu butan runum.
- Hræd Ænglisc (650 oð 900). Her wæron forman gewritu, Cædmon, Beda, Cynewulf and Ealdhelm.
- Læt Ænglisc (900 oð 1150). Her wæs siþmest ansien Ænglisces.
Æfter Ænglisce wæron Middelænglisc (1150 oð 1500), Hræd Niwenglisc (1500 oð 1650) and Niwenglisc (1650 oð nu).
Landspræce
[adihtan | adiht fruman]Gelice Niwenglisc nis hal, Ænglisc æghwær behwearf, ac Foreænglisc, swa þeah hwæþre, man eftscieppeð to forneah ealre tungan. Mæste dæle wendunge geþeodes belumpon on ieglande. Fram teoþan gearhundrede Westseaxisc gewearð gesettung gewrita ealles Englalandes, ac folc þurhwunodon spræcan on heora gereord.
Wæron feower heafodspræce: Norþanhymbrisc, Miercisc, Centisc and Westseaxisc. Norþanhymbrisc and Miercisc arun gelic. Man mæg tosceadan Westseaxisc on Hræd Westseaxisc and Læt Westseaxisc. Dene fordydon fela Ængliscra gewrita wiþutan Westseaxiscra landum. Æfter Normandisce infare, Westseaxisc hreas to geþeode ealles Englalandes and Niwenglisc aras of Miercisce and Scotta spræc aras of Norþanhymbrisce, þeah Ænglisc tunge and word betest oferwunodon on Westseaxiscra lande.
Hlydlar
[adihtan | adiht fruman]Se Ænglisc gereord hæfþ seofen clipiendra (on Boclæden "vocalum") þa sind a, e, i, o, u, y, æ; swa swa twegenhlyda (on Boclæden "diphthongorum") feower þa sind ea, eo, io, ie. "Ie" gestent ane on Westseaxna bispræce, and "io" abad on Norþanhymbrum æfter ðe elleswise wearþ hit 'eo'.
Englisc hæfþ samodswegende ("consonantes") b, c, d, f, g, h, k, l, m, n, p, r, s, t, x, z, þ, ð, ƿ. All š,
Stæfrof
[adihtan | adiht fruman]| Micel geog | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | Æ | B | C | D | Ð | E | F | G | H | I | L | M | N | O | P | R | S | T | Þ | U | Ƿ | X | Y | Lȳtel geog | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a | æ | b | c | d | ð | e | f | g | h | i | l | m | n | o | p | r | s | t | þ | u | ƿ | x | y | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seo eac
[adihtan | adiht fruman]| Ænglisc stæfrof | |
|---|---|
| A • Æ • B • C • D • Ð • E • F • Ᵹ/G • H • I • L • M • N • O • P • R • S • T • Þ • U • Ƿ/W • X • Y | |
Þis gewrit is stycce. Þu most Wikipædie mid ætiecunge .